Jaromir Kwiatkowski
Dodano: 30-11-2016
ks. prof. Michał Heller Fot. Tadeusz Poźniak
„Czy Wszechświatem rządzi przypadek?” – to tytuł wykładu otwartego, który ks. prof. Michał Heller, teolog, filozof i kosmolog, wygłosił we wtorek w szczelnie wypełnionym Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie. - Chyba zrujnuję cały wykład, jeżeli od razu odpowiem na to pytanie, że nie rządzi, dlatego, że ja tu przypadkiem nie jestem, bo przyjaźń i sympatia nie są przypadkiem, a one są powodem, że właśnie tutaj dzisiaj jestem – żartował na początku spotkania wybitny uczony, laureat Nagrody Templetona i kawaler Orderu Orła Białego, wzbudzając burzę braw na widowni.
Przypadek, tak jak go zdefiniował ks. prof. Heller, to zdarzenie, którego prawdopodobieństwo (a priori) jest mniejsze od jedności. Uczony pokazał to na prostym przykładzie kostki do gry. Kiedy nią rzucamy, jest 6 możliwości wyniku (od 1 do 6), a prawdopodobieństwo każdego z nich wynosi 1/6. Po pierwszych próbach może się okazać, że jest ono nieco inne, ale – jak dowodził kosmolog – im dłuższa seria rzutów, tym bardziej względna częstotliwość wyrzucenia określonego numeru przybliża się do 1/6.
TO MOŻE CIĘ ZAINTRESOWAĆ
Jaki stąd wniosek? - Przypadek to nie jest coś, co pojawia się nie wiadomo skąd. Przypadek wkomponowuje się w matematyczność świata – dowodził ks. Heller.
Dalej laureat Nagrody Templetona wyjaśniał, że przypadki są ściśle wkomponowane w funkcjonowanie przyrody i muszą istnieć, żeby świat mógł funkcjonować. Zilustrował to rysunkiem dwóch małych ludzików próbujących postawić wielki ołówek na jego ostrzu. Zgodnie z prawami fizyki, jest to niemożliwe i taki ołówek musi upaść. – Jednak gdyby nie przypadek, ołówek nie wiedziałby, w którą stronę upaść – żartował uczony.
- W siatce praw przyrody są „wolne miejsca”, które mogą być wypełnione przez przypadki i jest ich dokładnie tyle – ani mniej, ani więcej – ile jest potrzebne do tego, by prawa przyrody mogły funkcjonować – dowodził ks. Heller, dodając, że – wbrew temu, co twierdził np. Arystoteles - przypadek nie wprowadza elementu irracjonalności do historii Wszechświata. – Historia Wszechświata to współdziałanie konieczności, czyli praw przyrody, i przypadków – podkreślił ks. Heller. – Element przypadku, np. chaos dynamiczny, jest niezbędny do twórczości, do tego, by powstawały nowe, twórcze struktury.
Ks. Heller rozważał także problem, czy Bóg kontroluje wszystko, czy jest w dziele stworzenia coś, co mu się nie udało i czy świat przynajmniej w części nie jest dziełem dobrego Stwórcy, lecz jakiegoś Anty-Boga. W tym kontekście przypomniał dzieje sekty manichejczyków, którzy głosili dualizm Dobra i Zła, w skrajnej postaci przyjmując, że istnieje dwóch Bogów: Bóg Dobra i Bóg Zła, w złagodzonej formie – że Bóg zła jest Bogiem słabszym, aż do postaci rozrzedzonej, w której istnieje Pan Bóg, ale ograniczony elementami Zła, np. materią. Stąd manichejczycy negowali np. instytucję małżeństwa i rodzenie potomstwa. Ks. Heller przypomniał nauczanie Kościoła, że wszystko, co stworzył Pan Bóg jest dobre i że ma On pełną władzę nad całym Wszechświatem, a zatem poglądy manichejczyków są błędne.
Uczony nazwał przeciwstawianie przypadku Panu Bogu „nową formą manicheizmu”, potępionego przez Kościół. – To, co z naszego punktu widzenia jest przypadkiem, z punktu widzenia Pana Boga jest elementem planu – dowodził kosmolog, ilustrując to często spotykanym przykładem, kiedy przypadkowe – wydawać by się mogło – spotkanie na dworcu kolejowym dwojga ludzi, którym uciekł pociąg, wpływa na ich całe życie, skutkując np. małżeństwem.
Po wykładzie, ks. profesor odpowiadał na pytania z sali oraz pytania, które zadawał mu prowadzący tę część asystent uczonego, Łukasz Kwiatek. Odpowiadając, w kontekście manicheizmu, na pytanie, czy kreacjonizm, negujący teorię ewolucji, w którą w istotny sposób wpisuje się przypadkowość, jest herezją, stwierdził, że formalnie rzecz biorąc tak, zaznaczając jednocześnie, że w intencjach kreacjonistów kryje się coś wręcz przeciwnego niż w manicheizmie – oni walczą z teorią ewolucji, by zagwarantować należne miejsce Panu Bogu. – Ich intencje są, jestem pewien, bardzo szczere – stwierdził ks. Heller. – Mając do wyboru Boga albo przypadek, wybierają Boga i starają się zminimalizować albo wykluczyć (o ile się da) przypadek. Natomiast formalnie, jeżeli uznamy przypadek za coś, nad czym Pan Bóg nie ma kontroli, to jest to niezgodne z nauką Soboru.
Jedno z pytań dotyczyło sensu modlitwy w sytuacji, kiedy Pan Bóg istnieje poza czasem, widzi wszystko wstecz i w przód, a więc wie, że to, o co Go prosimy, wydarzy się. Uczony, zastrzegając, że jeżeli jest prawdą koncepcja filozoficzna, iż Pan Bóg istnieje poza czasem (bo jak jest naprawdę, nie wiemy), to widzi On całą historię Wszechświata jako obserwator zewnętrzny. – Załóżmy, że modlę się dziś o to, by mi obrodziły buraki. Pan Bóg widzi, że ja się modlę, bo widzi wszystko, w przeszłość i przyszłość, podoba Mu się ta modlitwa i chce mi te buraki dać. Wtedy w warunkach początkowych Wszechświata umieszcza, że w tym a tym dniu mają być te buraki. I wysłuchał mojej modlitwy, chociaż zrobił to nie w tym czasie, kiedy ja prosiłem. Choć akurat z Jego punktu widzenia to wszystko jedno. Coś, co z mojego punktu widzenia jest przypadkiem, u Pana Boga było już w warunkach początkowych Wszechświata – tłumaczył laureat Nagrody Templetona.
Po spotkaniu do ks. Hellera ustawiła się długa kolejka po autograf na jego książkach, wydanych przez Wydawnictwo Copernicus Center Press (jego współzałożycielem jest Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie), które można było w tym dniu kupić z 10-proc. rabatem.
Organizatorem spotkania był WSIiZ. Zainaugurowało ono cykl wykładów interdyscyplinarnych „Wielkie pytania w nauce”, realizowanych pod patronatem „Tygodnika Powszechnego”. Partnerem strategicznym wydarzenia było Miasto Rzeszów, a partnerami wiodącymi – Copernicus Center i Wydawnictwo Copernicus Center Press. Wśród patronów medialnych znalazły się magazyn VIP Biznes&Styl i portal biznesistyl.pl.
Obszerniejszą relację z wykładu ks. Hellera opublikujemy w najbliższym numerze dwumiesięcznika
VIP Biznes&Styl.
Popularne zagadnienia: , COVID-19 , premier , Ukraina , prezydent , MZ , nowe zakażenia koronawirusem , Morawiecki , zakażenia , sejm , koronawirus w Polsce
![Malka Doron: We mnie jest 500 lat Rymanowa i Krakowa [ARCH]](/imgcms.php?file=_foty_news/52585_malka.jpg&w=255&h=142)
