Dnia 7 marca 2018r. zapadł wyrok Trybunału Konstytucyjnego o przełomowym znaczeniu dla właścicieli takich nieruchomości, z których korzystanie zostało ograniczone ze względu na ochronę środowiska. Wyrok został wydany na skutek wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) o zbadanie konstytucyjności art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r.Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 672, ze zm., dalej jako p.o.ś).Trybunał jednogłośnie uznał, że „art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r. poz. 519, 785, 898, 1089, 1529, 1566, 1888, 1999, 2056 i 2290 oraz z 2018 r. poz. 9 i 88) jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”
Komentarz AXELO (Adwokat Anna Piestrak-Rams)
Zakwestionowany przepis prawa stanowi (Trybunał Konstytucyjny odroczył termin utraty mocy obowiązującej art. 129 ust. 4 p. o. ś. na 12 miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej), iż „z roszczeniem, o którym mowa w ust. 1-3, można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzy-stania z nieruchomości”. Chodzi w tym przypadku o roszczenia właścicieli takich nieruchomości, co do których ograniczenie sposobu korzystania (z całej nieruchomości lub tylko z jej części) w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się nie-możliwe lub istotnie ograniczone z uwagi na ochronę środowiska.Właścicielowi przysługuje wówczas roszczenie o wykupienie nieruchomości lub jej części bądź o odszkodowanie za poniesioną szkodę.
Warto podkreślić, że roszczenia, o których wyżej mowa, przysługują również użytkownikom wieczystym nieruchomości, a samo roszczenie o odszkodowanie także osobie, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości.
Zakwestionowany przepis prawa wzbudził wątpliwości RPO na skutek licznych próśb o interwencje kierowanych do niego przez samych właścicieli nieruchomości, którzy o ograniczeniu ich prawa własności dowiadywali się już znacznie później niż dwa lata po objęciu ich działek ograniczeniami wynikającymi z ochrony środowiska. Rzecznik zwrócił uwagę na bardzo istotną okoliczność, z jaką borykają się właściciele tego typu nieruchomości (szczególnie w przypadku obszarów objętych ochroną w ramach sieci Natura 2000), a mianowicie na fakt, iż zazwyczaj informacje co do ograniczeń, jak i termin na dochodzenie przysługujących właścicielowi roszczeń nie są indywidualnie komunikowane, a to powoduje, iż możliwość rekompensaty nałożonych ograniczeń staje się w istocie iluzoryczna.Słusznie wskazał w tym względzie RPO, że „prawne ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości ze swej istoty nie zawsze przekładają się od razu na ograniczenie faktycznego sposobu korzystania. A zatem w wielu przypadkach świadomość wprowadzonych ograniczeń pojawi się dopiero w momencie wszczęcia bądź realizacji procedur inwestycyjnych”.
Wreszcie RPO zauważył, iż omawiany dwuletni termin jest nie tylko terminem bardzo krótkim (w porównaniu do terminów przewidzianych innymi ustawami zawierającymi analogiczne unormowania), ale przede wszystkim jest terminem zawitym, który (w przeciwieństwie to stosowanych w innych ustawach terminów przedawnienia) nie przerywa swego biegu czy nie ulega zawieszeniu, a także jest brany przez sąd pod uwagę z urzędu.
Trybunał Konstytucyjny, wbrew stanowisku Marszałka Sejmu i Prokuratora Generalnego, a zgodnie z wnioskiem RPO orzekł o niekonstytucyjności egzaminowanej regulacji prawnej, uznając ją za zbyt uciążliwą dla uprawnionych, a motywowaną głównie minimalizacją skali roszczeń uprawnionych w trosce o finanse publiczne.
Omawiany wyrok powinien być przyjęty przez właścicieli problematycznych nieruchomości z entuzjazmem, choćby z tej przyczyny, że może on stać się podstawą do wznowienia zakończonych już procesów w przedmiocie ich roszczeń. Trzeba jednak pamiętać, że omawiany wyrok wywoła skutek prawny dopiero 12 miesięcy po jego ogłoszeniu, czyli po dniu 14 marca 2018r.
Przy okazji omawianego wyroku należy też zwrócić uwagę, że w stosunku do nieruchomości położonych na obszarach objętych ochroną w ramach sieci Natura 2000 sama lista tych obszarów, nawet po jej zatwierdzeniu przez Komisję Europejską, nie była nigdzie promulgowana, stąd problematycznym było ustalenie początku biegu zakwestionowanego terminu. Rok 2017 obfitował w rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie wyznaczenia poszczególnych, specjalnych obszarów ochrony siedlisk, na mocy których to rozporządzeń wyznaczono granice obszarów objętych ochroną, a dla właścicieli położonych w ich obrębie działek mógł właśnie zacząć już biec przedmiotowy termin.
Aby szczegółowo omówić poruszone zagadnienia, skontaktuj się z AXELO. www.axelo.pl
Informacje zawarte w niniejszym artykule/komentarzu mają charakter skrótowy i informacyjny. Informacje te nie powinny zastępować szczegółowej analizy poruszanych w nim zagadnień, jak również stanowić podstawy podejmowania decyzji biznesowych lub jakichkolwiek innych czynności prawnych lub faktycznych.
