Książka

Koronkowa robota. Wraca sprawa Gorgonowej

A A A

Aneta Gieroń

Dodano: 20-04-2018

Archiwum Wydawnictwa Czarne

Komentarze (0)

Twitter

Mail

Podziel się

Cezary Łazarewicz, zdobywca ubiegłorocznej Nagrody Nike za reportaż „Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka”, powraca do najsłynniejszego procesu II RP przypominając wiecznie żywą historię Rity Gorgonowej i znakomicie portretując przedwojenną Polskę. Zbrodnia, która w grudniową noc 1931 roku wydarzyła się w willi znanego architekta w Brzuchowicach, ledwie kilka kilometrów od Lwowa, stała się jedną z najgłośniejszych w historii polskiego sądownictwa. Twarz Gorgonowej już na zawsze weszła do pop kultury i kojarzy się z twarzą Ewy Dałkowskiej, która w filmie Janusza Majewskiego znakomicie zagrała tragiczne losy Gorgonowej.

Bodaj najbardziej znienawidzonej kobiety II RP, której zła sława przetrwała do dziś. Oskarżona i skazana za mord na 17 – letniej Lusi, córce znanego lwowskiego architekta, Henryka Zaremby. Sprawa jest jednak dużo bardziej skomplikowana i już 100 lat temu wywoływała nie małe zgorszenie.

Bogaty inżynier ma dwoje dzieci oraz żonę zamkniętą w zakładzie dla psychicznie chorych. Szukając opiekunki dla Lusi i Stasia, poznaje młodą, niespełna 30-letnią Serbkę, która do Lwowa trafiła dzięki polskiemu mężowi. Piękna Rita porzucona przez męża – żołnierza, który wyjechał do USA i słuch po nim zaginął, opuszczona przez polskich teściów, którzy odebrali jej syna, próbuje przetrwać w przedwojennym Lwowie, ale z pracy ekspedientki ledwo starcza jej na przeżycie. Praca u zamożnego lwowskiego architekta zdaje się prezentem od losu, do czasu. Rita i Henryk szybko zostają kochankami, z nieformalnego związku rodzi się córka Romusia, a w domu narastają konflikty i nieporozumienia między kochanką ojca, a dorastającymi dziećmi Zaremby. Ostatecznie, Zaremba decyduje się opuścić Ritę, ta z nieślubną córką ma osiąść w letniej willi w Brzuchowicach, a inżynier z dziećmi w lwowskim mieszkaniu. Nigdy jednak do tego nie dojdzie, wcześniej Rita Gorgonowa zamorduje swoją niedoszłą pasierbicę – tak uzna sąd w procesie poszlakowym, a wszystkie przedwojenne media umieszczą to na czołówka gazet.

Reklama

Cezary Łazarewicz w swojej najnowszej książce wraca do tej historii pod wpływem opowieści „córki morderczyni”, Ewy – uradzonej już w więzieniu ( w chwili popełnienia zbrodni Gorgonowa była w ciąży), która po ponad 80 latach podjęła walkę o uniewinnienie matki. Podrzuca nowe tropy, odnajduje nieznane dokumenty, a sprawa Gorgonowej znów staje się gorącym tematem i znów padają pytania, czy aby na pewno Rita Gorgonowa zabiła Lusię Zarembę.

Dzięki temu, że w latach 30. XX wieku proces wzbudzał niebywałe zainteresowanie, Łazarewiczowi udało się stworzyć znakomity portret przedwojennej Polski posiłkując się na bardzo szczegółowych relacjach prasowych, jakie w tamtym czasie się ukazywały. W sprawę tajemniczej kobiety z Bałkanów zaangażowali się najlepsi ówcześni lwowscy i krakowscy adwokaci, a procesy we Lwowie i Krakowie prowadzone były wzorcowo, co wielokrotnie Łazarewicz w swoje książce podkreśla.

Opowieść znakomitego reportażysty, to skrupulatna relacja wydarzeń sprzed lat i ogromna dbałość o dotarcie do wszystkich możliwych źródeł, które mogłyby rzucić nowe światło w tej skomplikowanej historii. Tym bardziej, że był to proces poszlakowy i do dziś niektóre dowody oraz zeznania świadków wzbudzają wątpliwości. Autor, bynajmniej nie poddaje pod wątpliwość wyroków przedwojennych sądów, raczej koncentruje się na emocjach, jakie sprawa Gorgonowej wywoływała w społeczeństwie. Z jednej strony żądna krwi ulica, z drugiej aktywne feministki z rodzących się ruchów emancypacyjnych robiące wszystko, by z Gorgonowej uczynić ofiarę. Sama oskarżona nigdy nie przyznała się do winy, jednakże sąd w oparciu o posiadane dowody, nie dopuścił się żadnych zaniedbań i wyrok, jaki zapadł, przesądza o jej winie. Tak, jest prawie pewne, że Gorgonowa zabiła Lusię Zarembę.

Inną kwestią pozostaje historia Rity Gorgonowej i psychologiczny portret kobiety, wielokrotnie zdradzanej i poniżanej.

Cezary Łazarewicz, „Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2018.