Reklama
REKLAMA
Automatycznie wyświetlimy artykuł za 10 sekund
Przejdź do artykułu
Reklama
Reklama

Historyczne Zaduszki na Podkarpaciu

A A A
Ewelina Czyżewska

Dodano: 02-11-2020

Cmentarz Zbaraż. Fot. Tadeusz Poźniak

Cmentarz Zbaraż. Fot. Tadeusz Poźniak

Współcześnie 1 Listopada jest dniem wolnym od pracy. Dzięki temu, każdy z nas w spokoju może odwiedzić groby zarówno te bliższe, jak i dalsze. Zapalamy znicze, kładziemy wieńce, by w ciszy i zadumie pomyśleć o tych, których już z nami nie ma. Dzień Wszystkich Świętych, o którym mowa, często mylony jest jednak z Dniem Zadusznym. Ten, dziś jest kontynuacją dnia poprzedniego, ale kiedyś wyglądało to inaczej…
 
Drugiego listopada w kościele katolickim obchodzone są „Zaduszki”. Tego dnia wierni, podobnie jak w Święto Zmarłych, odwiedzają groby pamiętając o zmarłych w modlitwach. Początki tego święta przypisuje się św. Odilionowi, opatowi Cluny, który odprawiał nabożeństwa za zmarłych od 998 roku. – W Polsce, pierwsze zapiski dotyczące tego święta, pojawiają się w krakowskich statutach synodalnych z 1320 roku – mówi Judyta Sos, pracownica Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie. - Wzmianka o Zaduszkach, widnieje również w statutach kapituły wrocławskiej z 1500 r.
Reklama
 
Podkarpackie „Zaduszki”
 
Demonologia ludowa jest bardzo różnorodna. - Mieszkańcy podkarpackich wsi wierzyli w to, że człowiek po śmierci znajduje się w innym świecie, jednak nie zrywa on całkowicie kontaktu z naszym – opowiada Judyta Sos.  - Uważano, że dusze osób, które zmarły śmiercią naturalną pomagają ludziom i otaczają ich opieką. Jeśli jednak, ktoś zmarł nagle i w sposób nienaturalny, a zwłaszcza popełnił samobójstwo, nie mógł zaznać spokoju. 
 
Zależnie od rodzaju śmierci wierzono, że zmarły może przybrać postać topielca, południcy, latawca albo innego upiora. - Istoty te, stanowiły dla żyjących zagrożenie – kontynuuje pracownica Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie. – Obawiano się, że powrócą na ziemię  np. w wigilię św. Łucji lub wigilię Świąt Bożego Narodzenia i wraz z czarownicami oraz innymi złymi mocami, będą szkodzić ludziom. Uważano też, że dusze pojawiające się na ziemi są rozdrażnione. Te wierzenia były powodem różnych nakazów i zakazów.
 
Osoby zmarłe śmiercią nienaturalną, grzebano w miejscu ich znalezienia. Zwyczaj nakazywał też, aby każdy przechodzień rzucił zieloną gałąź na taką mogiłę. Gałęzie te podpalano w dzień Zaduszny. Według wierzeń, miało to pomóc zmarłemu w odpokutowaniu błędów popełnionych za życia. Powstałe w ten sposób ogniska, nazywano Krudami. A w kościołach zostawiano trumnę, mszał i stułę, wierzono bowiem, że zmarły kapłan o północy w dniu wszystkich świętych, odprawi mszę dla dusz parafian cierpiących w czyśćcu. 
 
 
Judyta Sos. Fot. Archiwum prywatne
 
Każdy region miał też swój zwyczaj. - W okolicach Tarnobrzega w dzień zaduszny, po powrocie z cmentarza, kropiono wodą święconą chatę i całe obejście. W gorlickiem natomiast uważano, że niebezpiecznie jest tego dnia podróżować – opowiada Judyta Sos. - W brzozowskim nie wolno było w tym okresie bielic domów, obawiano się bowiem, że można zalepić wapnem duszę w jakiejś szczelinie. Z kolei w Dzikowie, w lęku przed skrzywdzeniem dusz, które znajdują się na miedzach, unikano prac polowych. A w Dąbrówkach k. Łańcuta, modlono się na cmentarzach przez całą noc. Uważano też, że łzy i rozpacz przeszkadzają zmarłym osiągnąć spokój.
Reklama
 
Przez wiele lat w kościele wschodnio-chrześcijańskim praktykowany był również pogański zwyczaj, spożywania posiłków na grobach. – Co prawda został on potępiony przez synod w Tours w 567 r.  ale  w okolicach Jasła, występował jeszcze w XIX wieku – wyjaśnia pracownica muzeum. - Echo tych zachowań, widać było w Bieździadce i Kleciach, gdzie na mogiły zamiast świec zanoszono pożywienie. W innych miejscowościach, zgodnie z wiarą, że zmarły może przybrać postać dziada proszalnego albo, że jest on pośrednikiem między światem żywych a umarłych, poczęstunki na grobach zastąpione zostały datkami dla żebraków. Zazwyczaj dawano im pierogi z kapustą, barszcz z ziemniakami, małe bochenki chleba, ewentualnie groch lub kaszę. W czasie II wojny światowej, z powodu baraku jedzenia, darowano żebrakom drobne sumy pieniędzy.
 
Dzień zaduszny bywa pluśny, niebo płacze, ludzie płaczą  i dziadów chlebem raczą
 
Interesujący obyczaj występował w Grodzisku Dolnym, gdzie urządzano tzw. „dziadowskie bale”. - Bogaci gospodarze przygotowywali obfity posiłek, na który zapraszali dwudziestu żebraków – opisuje Judyta Sos. - Po posiłku, biesiadnicy odśpiewywali różaniec za zmarłych z danej rodziny. Podobne obiady, aczkolwiek skromniejsze, wyprawiano również w Humniskach. Z okolic Dubiecka natomiast, pochodzi przysłowie „Dzień zaduszny bywa pluśny, niebo płacze, ludzie płaczą  i dziadów chlebem raczą”. 
 
Dziś przede wszystkim skupiamy się na przystrojeniu grobów. Jest to dość nowy zwyczaj. – Kiedyś strojono głównie mogiły osób, które zmarły młodo – wyjaśnia pracownica muzeum etnograficznego w Rzeszowie. – Pleciono dla nich wianki z jedliny. Był też zwyczaj palenia świateł na grobach. Ten zapoczątkowany został w miastach. W Straszydlu chodziło się odwiedzać groby z jedną święcą. Ustawiano ją na mogile, odmawiano modlitwy, później zabierano i stawiano na kolejnym grobie. Osoby uboższe, których nie było stać na świece, prosiły innych, aby postawili choć na chwilę na grobach zmarłych z ich rodzin. Wierzono bowiem, że ogień ten ogrzewa dusze i pomaga im trafić do raju.
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
zobacz więcej

POLECANE

RZESZÓW WEATHER
Reklama

NASI PARTNERZY

zamknij

Szanowny Czytelniku !

Zanim klikniesz „Zgadzam się” lub zamkniesz to okno, prosimy o przeczytanie tej informacji. Prosimy w niej o Twoją dobrowolną zgodę na przetwarzanie Twoich danych osobowych przez naszych partnerów biznesowych oraz przekazujemy informacje o tzw. cookies i o przetwarzaniu przez nas Twoich danych osobowych. Klikając „Zgadzam się” lub zamykając okno, zgadzasz się na poniższe. Możesz też odmówić zgody lub ograniczyć jej zakres.

Zgoda

Jeśli chcesz zgodzić się na przetwarzanie przez Zaufanych Partnerów Grupy SAGIER Twoich danych osobowych, które udostępniasz w historii przeglądania stron i aplikacji internetowych, w celach marketingowych (obejmujących zautomatyzowaną analizę Twojej aktywności na stronach internetowych i w aplikacjach w celu ustalenia Twoich potencjalnych zainteresowań dla dostosowania reklamy i oferty) w tym na umieszczanie znaczników internetowych (cookies itp.) na Twoich urządzeniach i odczytywanie takich znaczników, kliknij przycisk „Przejdź do serwisu” lub zamknij to okno.
Jeśli nie chcesz wyrazić zgody, kliknij „Nie teraz”. Wyrażenie zgody jest dobrowolne. Możesz edytować zakres zgody, w tym wycofać ją całkowicie, przechodząc na naszą stronę polityki prywatności. Powyższa zgoda dotyczy przetwarzania Twoich danych osobowych w celach marketingowych Zaufanych Partnerów. Zaufani Partnerzy to firmy z obszaru e-commerce i reklamodawcy oraz działające w ich imieniu domy mediowe i podobne organizacje, z którymi Grupa SAGIER współpracuje.
Podmioty z Grupy SAGIER w ramach udostępnianych przez siebie usług internetowych przetwarzają Twoje dane we własnych celach marketingowych w oparciu o prawnie uzasadniony, wspólny interes podmiotów Grupy SAGIER. Przetwarzanie takie nie wymaga dodatkowej zgody z Twojej strony, ale możesz mu się w każdej chwili sprzeciwić. O ile nie zdecydujesz inaczej, dokonując stosownych zmian ustawień w Twojej przeglądarce, podmioty z Grupy SAGIER będą również instalować na Twoich urządzeniach pliki cookies i podobne oraz odczytywać informacje z takich plików. Bliższe informacje o cookies znajdziesz w akapicie „Cookies” pod koniec tej informacji.

Administrator danych osobowych

Administratorami Twoich danych są podmioty z Grupy SAGIER czyli podmioty z grupy kapitałowej SAGIER, w której skład wchodzą Sagier Sp. z o.o. ul. Mieszka I 48/50, 35-303 Rzeszów oraz Podmioty Zależne. Ponadto, w świetle obowiązującego prawa, administratorami Twoich danych w ramach poszczególnych Usług mogą być również Zaufani Partnerzy, w tym klienci.
PODMIOTY ZALEŻNE:
http://www.biznesistyl.pl/
http://poradnikbudowlany.eu/
http://modnieizdrowo.pl/
http://www.sagier.pl/
Jeżeli wyrazisz zgodę, o którą wyżej prosimy, administratorami Twoich danych osobowych będą także nasi Zaufani Partnerzy. Listę Zaufanych Partnerów możesz sprawdzić w każdym momencie na stronie naszej polityki prywatności i tam też zmodyfikować lub cofnąć swoje zgody.

Podstawa i cel przetwarzania

Twoje dane przetwarzamy w następujących celach:
• 1. Jeśli zawieramy z Tobą umowę o realizację danej usługi (np. usługi zapewniającej Ci możliwość zapoznania się z jednym z naszych serwisów w oparciu o treść regulaminu tego serwisu), to możemy przetwarzać Twoje dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.
• 2. Zapewnianie bezpieczeństwa usługi (np. sprawdzenie, czy do Twojego konta nie loguje się nieuprawniona osoba), dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszanie naszych usług i dopasowanie ich do potrzeb i wygody użytkowników (np. personalizowanie treści w usługach), jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług (np. jeśli interesujesz się motoryzacją i oglądasz artykuły w biznesistyl.pl lub na innych stronach internetowych, to możemy Ci wyświetlić reklamę dotyczącą artykułu w serwisie biznesistyl.pl/automoto. Takie przetwarzanie danych to realizacja naszych prawnie uzasadnionych interesów.
• 3. Za Twoją zgodą usługi marketingowe dostarczą Ci nasi Zaufani Partnerzy oraz my dla podmiotów trzecich. Aby móc pokazać interesujące Cię reklamy (np. produktu, którego możesz potrzebować) reklamodawcy i ich przedstawiciele chcieliby mieć możliwość przetwarzania Twoich danych związanych z odwiedzanymi przez Ciebie stronami internetowymi. Udzielenie takiej zgody jest dobrowolne, nie musisz jej udzielać, nie pozbawi Cię to dostępu do naszych usług. Masz również możliwość ograniczenia zakresu lub zmiany zgody w dowolnym momencie.

Twoje dane przetwarzane będą do czasu istnienia podstawy do ich przetwarzania, czyli w przypadku udzielenia zgody do momentu jej cofnięcia, ograniczenia lub innych działań z Twojej strony ograniczających tę zgodę, w przypadku niezbędności danych do wykonania umowy, przez czas jej wykonywania i ewentualnie okres przedawnienia roszczeń z niej (zwykle nie więcej niż 3 lata, a maksymalnie 10 lat), a w przypadku, gdy podstawą przetwarzania danych jest uzasadniony interes administratora, do czasu zgłoszenia przez Ciebie skutecznego sprzeciwu.

Przekazywanie danych

Administratorzy danych mogą powierzać Twoje dane podwykonawcom IT, księgowym, agencjom marketingowym etc. Zrobią to jedynie na podstawie umowy o powierzenie przetwarzania danych zobowiązującej taki podmiot do odpowiedniego zabezpieczenia danych i niekorzystania z nich do własnych celów.

Cookies

Na naszych stronach używamy znaczników internetowych takich jak pliki np. cookie lub local storage do zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu personalizowania treści i reklam oraz analizowania ruchu na stronach, aplikacjach i w Internecie. W ten sposób technologię tę wykorzystują również podmioty z Grupy SAGIER oraz nasi Zaufani Partnerzy, którzy także chcą dopasowywać reklamy do Twoich preferencji. Cookies to dane informatyczne zapisywane w plikach i przechowywane na Twoim urządzeniu końcowym (tj. twój komputer, tablet, smartphone itp.), które przeglądarka wysyła do serwera przy każdorazowym wejściu na stronę z tego urządzenia, podczas gdy odwiedzasz strony w Internecie. Szczegółową informację na temat plików cookie i ich funkcjonowania znajdziesz pod tym linkiem. Pod tym linkiem znajdziesz także informację o tym jak zmienić ustawienia przeglądarki, aby ograniczyć lub wyłączyć funkcjonowanie plików cookies itp. oraz jak usunąć takie pliki z Twojego urządzenia.

Twoje uprawnienia

Przysługują Ci następujące uprawnienia wobec Twoich danych i ich przetwarzania przez nas, inne podmioty z Grupy SAGIER i Zaufanych Partnerów:
1. Jeśli udzieliłeś zgody na przetwarzanie danych możesz ją w każdej chwili wycofać (cofnięcie zgody oczywiście nie uchyli zgodności z prawem przetwarzania już dokonanego na jej podstawie);
2. Masz również prawo żądania dostępu do Twoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przeniesienia danych, wyrażenia sprzeciwu wobec przetwarzania danych oraz prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym w Polsce jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Pod tym adresem znajdziesz dodatkowe informacje dotyczące przetwarzania danych i Twoich uprawnień.