Stara plebania w Wielopolu Skrzyńskim to nie tylko miejsce gdzie 6 kwietnia 1915 r. - w narożnym pokoju na parterze - przyszedł na świat Tadeusz Kantor. To tutaj, w zaczarowanym świecie dzieciństwa artysty narodził się jego teatr. Właśnie do tego „Biednego Pokoiku Wyobraźni – jak pisał po latach – wtargnęło Życie i zaczęło się rządzić...i każda z rzeczy i osób, każde z wydarzeń upominało się o swoje miejsce [w sztuce]”.
Wszystko zaczęło się w Wielopolu
Jak ustalił Józef Chrobak w roku 1897 ks. Józef Radoniewicz został proboszczem i dziekanem w Wielopolu Skrzyńskim koło Ropczyc. Na plebanię ściągnął swoją owdowiałą siostrę Katarzynę Berger z dziećmi: Józefem, Heleną i Stanisławem. W roku 1909 Helena Berger wzięła ślub z kierownikiem szkoły w Pstrągówce – Marianem Kantorem. Uroczystość odbyła się w kościele parafialnym w Wielopolu. Małżonkowie zamieszkali na plebanii, prawdopodobnie w małym (4x5m) narożnym pokoju parteru przyległym do sieni (na prawo od wejścia). W 1914 r. zmobilizowany Marian Kantor wyjechał na front. Przyjeżdżał na krótkie żołnierskie przepustki, lecz po wojnie nigdy już nie wrócił do rodziny.
6 kwietnia 1915 na plebanii przyszedł na świat Tadeusz Kantor, ochrzczony przez wuja 25 kwietnia w miejscowym kościele. W październiku 1921 umarł ks. Radoniewicz. Zgon spowodował nieszczęśliwy wypadek. Kilka dni wcześniej wychodząc z kancelarii wpadł przypadkowo przez otwarty właz do piwnicy i doznał poważnych obrażeń. Nowy proboszcz pokłócił się z rodziną poprzednika. Helena Kantor z dziećmi opuściła plebanię i wynajęła mieszkanie w rynku, zaś w 1924 r. przeniosła się do Tarnowa. Tadeusz Kantor ukończył właśnie trzecią klasę szkoły podstawowej. Od tego czasu aż do wybuchu wojny będzie przyjeżdżał na wakacje do Wielopola. Zatrzymywał się u wujostwa Aleksandra i Józefy Milanów u babki Katarzyny Berger (zmarła w 1930). Podczas jednego z takich przyjazdów – w roku 1935 przyszły artysta, wówczas student Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie poznał ks. Juliana Śmietanę, który wspominał że artysta „… przychodził do mnie na wikarówkę, a ja – widząc w nim pewne ubóstwo – powierzałem mu różne prace malarskie, oczywiście za wynagrodzeniem. I tak: namalował mi dwa obrazy z natury i obraz mojego patrona św. Juliana. Odmalował też obraz Najświętszej Maryi Panny na północnej, zewnętrznej stronie Kościoła oraz dużą kurtynę dla prowadzonych przeze mnie Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Męskiej i Żeńskiej.” Kantor utrzymywał z nim kontakt aż do śmierci (zmarł w 1990; w pięć lat później odszedł ks. Julian Śmietana). Z malowideł Kantora-studenta zachował się do dziś tylko wizerunek św. Juliana: sztywny, schematyczny, zapewne kopia jakiegoś „świętego obrazka”. Wisi on w gimnazjalnej Izbie Pamięci, bo na plebanii „nie pasowałby do całości”- jak orzekli krakowscy specjaliści od awangardowego teatru.
„Wielopole, Wielopole” w kościele parafialnym
Kiedyś ks. prałat Śmietana, proboszcz i dziekan wielopolski był innego zdania: „On umiał malować, tylko wciąż nachodziły go dziwaczne i futurystyczne wizje”. Mimo tych zastrzeżeń, po latach podjął się bardzo ryzykownego zadania, na które zdobyłoby się niewielu proboszczów. Poprosił władze kościelne o zgodę na wystawienie spektaklu Kantora „Wielopole, Wielopole” w kościele parafialnym. Biskup tarnowski zaakceptował prośbę. Po wyniesieniu ze świątyni Najświętszego Sakramentu przyjezdna ekipa zamontowała dekoracje. Wieczorem 15 grudnia 1983 r. widzowie: miejscowi i przyjezdni zajęli miejsca w nawie. Zdania były podzielone. „Moi parafianie nie zrozumieli przedstawienia i mieli za złe Mistrzowi, że tak ośmieszył swoją rodzinę. Ojca, matkę, wuja, który był przecież szanowanym proboszczem” – orzekł ks. Śmietana, podsumowując: „Zdaje się, że to było obce Kościołowi jako miejscu świętemu...” - A później ks. proboszcz wyprawił w plebanii przyjęcia dla przyjezdnych i miejscowych: dla 102 osób – wspomina Helena Kubik, która na plebanii w Wielopolu przepracowała pół wieku i wówczas gotowała dla gości. – Stoły rozstawiono w dwóch pokojach: kancelarii i jadalni. Tadeusz Kantor był cały czas bardzo smutny, zamknięty w sobie. Może przytłoczony wspomnieniami? A może przeczuciem, że jest tu po raz ostatni? Jego żona Maria Stangret – przeciwnie: prowadziła ożywione rozmowy, śmiała się, żartowała – dodaje pani Helena.
Helena Kubik dobrze pamięta spektakl „Wielopole, Wielopole”: -Najbardziej podobało mi się jak żołnierze śpiewali – mówi dodając, iż do starszych od niej trafiało ono jeszcze lepiej: odbierali je jak żywe, zapamiętane obrazy z dzieciństwa.
„W taką noc rozpoczął się mój teatr”
Wielopole pozostało w pamięci Tadeusza Kantora jako najpiękniejsze miejsce na ziemi:- Byłem w świecie, zwiedziłem wiele krajów, ale nigdzie nie spotkałem tak pięknych kwiatów i zielonych łąk jak w czasach dzieciństwa w Wielopolu – wspominał wzruszony. Przed oczami stawał mu obraz spędzonego tu Bożego Narodzenia: zima, śnieg, wygwieżdżone niebo. A pod tym niebem dwoje małych dzieci, trzymających się za ręce. Wraz z siostrą z zadartymi głowami szukali betlejemskiej gwiazdy. Dzieci pobiegły do stajni, aby posłuchać jak zwierzęta mówią ludzkim głosem. „W taką noc rozpoczął się mój teatr” – podkreślał artysta. Na wmurowanej w ścianę plebanii tablicy pamiątkowej widnieją słowa Kantora: „Nigdy tu już nie powrócę.”
Dziś zmienia się rozumienie sztuki Kantora. Od 2006 r. jego Muzeum na plebanii odwiedziło ponad trzy tysiące osób. Znaczna część zwiedzających to młode pokolenie: uczniowie szkół z całego regionu. Maria Wójcik prowadząca Ośrodek Dokumentacji i Historii Regionu wraz z Muzeum daje mi konspekt do oprowadzania wycieczek. Znajduję w nim takie terminy artystyczne jak: informel, ready-mades, environment z precyzyjnie podaną prawidłową wymową. Z konspektem zapoznają się uczniowie-stażyści, którzy każdego roku odbywają w Muzeum praktyki. Na maj br. zaplanowano siódmą edycję - tym razem ogólnopolską - Prezentacji Teatrów Poszukujących o nagrodę im. Tadeusza Kantora. Który Gminny Ośrodek Kultury może pochwalić się takimi ambicjami?
Tadeusz Kantor, ur. w 1915 r. w Wielopolu Skrzyńskim koło Ropczyc, absolwent a później profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Malarz, scenograf, twórca teatralny. W latach 1942 – 44 prowadził podziemny Teatr Niezależny w Krakowie, w którym wystawił m.in. „Powrót Odysa” S. Wyspiańskiego i „Balladynę” J. Słowackiego. Po roku 1956 stworzył awangardowy Teatr Cricot 2, gdzie wystawiał dramaty Witkacego oraz spektakle według własnych scenariuszy. Były to: „Umarła klasa”(1975), „Wielopole,Wielopole”(1980), „Niech szczezną artyści”(1985), „Nigdy tu już nie powrócę”(1988), „Dzisiaj są moje urodziny”(1991 – premiera po śmierci artysty w 1990). Pokazywał je na całym świecie: m.in. we Włoszech (we Florencji, gdzie Teatr Cricot 2 miał swoją stałą siedzibę), Hiszpanii, Niemczech, USA, Meksyku i Japonii.
Pisząc tekst korzystałem z „Kalendarium wielkopolskiego” Józefa Chrobaka, „Podróży do krainy dzieciństwa” Klaudiusza Święcickiego, monografii Krzysztofa Pleśniarowicza pt. „Kantor”(Wrocław 1997), wspomnień ks. Juliusza Śmietany oraz pism i korespondencji Tadeusza Kantora.
Zanim klikniesz „Zgadzam się” lub zamkniesz to okno, prosimy o przeczytanie tej informacji. Prosimy w niej o Twoją dobrowolną zgodę na przetwarzanie Twoich danych osobowych przez naszych partnerów biznesowych oraz przekazujemy informacje o tzw. cookies i o przetwarzaniu przez nas Twoich danych osobowych. Klikając „Zgadzam się” lub zamykając okno, zgadzasz się na poniższe. Możesz też odmówić zgody lub ograniczyć jej zakres.
Zgoda
Jeśli chcesz zgodzić się na przetwarzanie przez Zaufanych Partnerów Grupy SAGIER Twoich danych osobowych, które udostępniasz w historii przeglądania stron i aplikacji internetowych, w celach marketingowych (obejmujących zautomatyzowaną analizę Twojej aktywności na stronach internetowych i w aplikacjach w celu ustalenia Twoich potencjalnych zainteresowań dla dostosowania reklamy i oferty) w tym na umieszczanie znaczników internetowych (cookies itp.) na Twoich urządzeniach i odczytywanie takich znaczników, kliknij przycisk „Przejdź do serwisu” lub zamknij to okno.
Jeśli nie chcesz wyrazić zgody, kliknij „Nie teraz”.
Wyrażenie zgody jest dobrowolne. Możesz edytować zakres zgody, w tym wycofać ją całkowicie, przechodząc na naszą stronę polityki prywatności.
Powyższa zgoda dotyczy przetwarzania Twoich danych osobowych w celach marketingowych Zaufanych Partnerów. Zaufani Partnerzy to firmy z obszaru e-commerce i reklamodawcy oraz działające w ich imieniu domy mediowe i podobne organizacje, z którymi Grupa SAGIER współpracuje.
Podmioty z Grupy SAGIER w ramach udostępnianych przez siebie usług internetowych przetwarzają Twoje dane we własnych celach marketingowych w oparciu o prawnie uzasadniony, wspólny interes podmiotów Grupy SAGIER. Przetwarzanie takie nie wymaga dodatkowej zgody z Twojej strony, ale możesz mu się w każdej chwili sprzeciwić. O ile nie zdecydujesz inaczej, dokonując stosownych zmian ustawień w Twojej przeglądarce, podmioty z Grupy SAGIER będą również instalować na Twoich urządzeniach pliki cookies i podobne oraz odczytywać informacje z takich plików. Bliższe informacje o cookies znajdziesz w akapicie „Cookies” pod koniec tej informacji.
Administrator danych osobowych
Administratorami Twoich danych są podmioty z Grupy SAGIER czyli podmioty z grupy kapitałowej SAGIER, w której skład wchodzą Sagier Sp. z o.o. ul. Mieszka I 48/50, 35-303 Rzeszów oraz Podmioty Zależne. Ponadto, w świetle obowiązującego prawa, administratorami Twoich danych w ramach poszczególnych Usług mogą być również Zaufani Partnerzy, w tym klienci.
PODMIOTY ZALEŻNE:
http://www.biznesistyl.pl/ http://poradnikbudowlany.eu/ http://modnieizdrowo.pl/ http://www.sagier.pl/ Jeżeli wyrazisz zgodę, o którą wyżej prosimy, administratorami Twoich danych osobowych będą także nasi Zaufani Partnerzy. Listę Zaufanych Partnerów możesz sprawdzić w każdym momencie na stronie naszej polityki prywatności i tam też zmodyfikować lub cofnąć swoje zgody.
Podstawa i cel przetwarzania
Twoje dane przetwarzamy w następujących celach:
• 1. Jeśli zawieramy z Tobą umowę o realizację danej usługi (np. usługi zapewniającej Ci możliwość zapoznania się z jednym z naszych serwisów w oparciu o treść regulaminu tego serwisu), to możemy przetwarzać Twoje dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.
• 2. Zapewnianie bezpieczeństwa usługi (np. sprawdzenie, czy do Twojego konta nie loguje się nieuprawniona osoba), dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszanie naszych usług i dopasowanie ich do potrzeb i wygody użytkowników (np. personalizowanie treści w usługach), jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług (np. jeśli interesujesz się motoryzacją i oglądasz artykuły w biznesistyl.pl lub na innych stronach internetowych, to możemy Ci wyświetlić reklamę dotyczącą artykułu w serwisie biznesistyl.pl/automoto. Takie przetwarzanie danych to realizacja naszych prawnie uzasadnionych interesów.
• 3. Za Twoją zgodą usługi marketingowe dostarczą Ci nasi Zaufani Partnerzy oraz my dla podmiotów trzecich. Aby móc pokazać interesujące Cię reklamy (np. produktu, którego możesz potrzebować) reklamodawcy i ich przedstawiciele chcieliby mieć możliwość przetwarzania Twoich danych związanych z odwiedzanymi przez Ciebie stronami internetowymi. Udzielenie takiej zgody jest dobrowolne, nie musisz jej udzielać, nie pozbawi Cię to dostępu do naszych usług. Masz również możliwość ograniczenia zakresu lub zmiany zgody w dowolnym momencie.
Twoje dane przetwarzane będą do czasu istnienia podstawy do ich przetwarzania, czyli w przypadku udzielenia zgody do momentu jej cofnięcia, ograniczenia lub innych działań z Twojej strony ograniczających tę zgodę, w przypadku niezbędności danych do wykonania umowy, przez czas jej wykonywania i ewentualnie okres przedawnienia roszczeń z niej (zwykle nie więcej niż 3 lata, a maksymalnie 10 lat), a w przypadku, gdy podstawą przetwarzania danych jest uzasadniony interes administratora, do czasu zgłoszenia przez Ciebie skutecznego sprzeciwu.
Przekazywanie danych
Administratorzy danych mogą powierzać Twoje dane podwykonawcom IT, księgowym, agencjom marketingowym etc. Zrobią to jedynie na podstawie umowy o powierzenie przetwarzania danych zobowiązującej taki podmiot do odpowiedniego zabezpieczenia danych i niekorzystania z nich do własnych celów.
Cookies
Na naszych stronach używamy znaczników internetowych takich jak pliki np. cookie lub local storage do zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu personalizowania treści i reklam oraz analizowania ruchu na stronach, aplikacjach i w Internecie. W ten sposób technologię tę wykorzystują również podmioty z Grupy SAGIER oraz nasi Zaufani Partnerzy, którzy także chcą dopasowywać reklamy do Twoich preferencji. Cookies to dane informatyczne zapisywane w plikach i przechowywane na Twoim urządzeniu końcowym (tj. twój komputer, tablet, smartphone itp.), które przeglądarka wysyła do serwera przy każdorazowym wejściu na stronę z tego urządzenia, podczas gdy odwiedzasz strony w Internecie. Szczegółową informację na temat plików cookie i ich funkcjonowania znajdziesz pod tym linkiem. Pod tym linkiem znajdziesz także informację o tym jak zmienić ustawienia przeglądarki, aby ograniczyć lub wyłączyć funkcjonowanie plików cookies itp. oraz jak usunąć takie pliki z Twojego urządzenia.
Twoje uprawnienia
Przysługują Ci następujące uprawnienia wobec Twoich danych i ich przetwarzania przez nas, inne podmioty z Grupy SAGIER i Zaufanych Partnerów:
1. Jeśli udzieliłeś zgody na przetwarzanie danych możesz ją w każdej chwili wycofać (cofnięcie zgody oczywiście nie uchyli zgodności z prawem przetwarzania już dokonanego na jej podstawie);
2. Masz również prawo żądania dostępu do Twoich danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do przeniesienia danych, wyrażenia sprzeciwu wobec przetwarzania danych oraz prawo do wniesienia skargi do organu nadzorczego, którym w Polsce jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Pod tym adresem znajdziesz dodatkowe informacje dotyczące przetwarzania danych i Twoich uprawnień.
