Czym jest nerw twarzowy?
Nerw twarzowy, czyli siódmy (VII) nerw czaszkowy, unerwia ruchowo mięśnie tożstronnej połowy twarzy, odpowiadające za mimikę (m.in. za zaciskanie szpary powiekowej, szczerzenie zębów, wyrażanie emocji), mięśnie małżowiny usznej oraz mięsień strzemiączkowy w uchu środkowym (którego skurcz zmniejsza wrażliwość na dźwięki). Dodatkowo unerwia on czuciowo (smakowo) przednie 2/3 powierzchni języka oraz autonomicznie (przywspółczulnie) gruczoł łzowy oraz śliniankę podjęzykową i podżuchwową.
Epidemiologia
Etiologia obwodowego porażenia nerwu twarzowego jest wieloczynnikowa, jednak najczęściej (nawet w 70 proc. przypadków) nie udaje się ustalić czynnika sprawczego. Mówimy wówczas o idiopatycznym obwodowym porażeniu nerwu siódmego, nazywanym też porażeniem Bella, którego częstość szacuje się na 25/100 tys. osób.
Objawy obwodowego porażenia nerwu twarzowego
Początek objawów jest nagły i polega głównie na osłabieniu mięśni mimicznych połowy twarzy. Pacjenci zauważają zmianę w wyglądzie twarzy (asymetria twarzy), problem z domykaniem szpar powiekowych, łzawienie (a niekiedy upośledzenie wydzielania łez), niżej ustawiony kącik ust, problemy ze szczerzeniem zębów, marszczeniem czoła, zmianę w artykulacji mowy, niekiedy nadwrażliwość na dźwięki i zaburzenia smaku. Nie należy mylić obwodowego uszkodzenia nerwu twarzowego z ośrodkowym uszkodzeniem nerwu twarzowego, które charakteryzuje się porażeniem jedynie dolnej połowy twarzy po stronie przeciwnej do uszkodzenia (opadnięcie kącika ust, wygładzenie fałdu nosowo-wargowego, bez zaburzeń zaciskania powiek i marszczenia czoła) i jest częstym objawem poważnych stanów neurologicznych zagrażających zdrowiu i życiu, m.in. udaru niedokrwiennego mózgu.
Przyczyny
Porażenie Bella jest często poprzedzone ekspozycją na działanie niskiej temperatury i strumienia chłodnego powietrza (np. przeciąg, klimatyzacja, jazda samochodem z opuszczoną szybą) lub wiatru (wyjście z domu po kąpieli bez uprzedniego wysuszenia włosów). Czynniki te prowadzą najprawdopodobniej do skurczu naczyń odżywiających nerw twarzowy, co skutkuje stanem zapalnym nerwu z wtórnym obrzękiem powodującym ucisk na nerw w miejscu przechodzenia przez wąski kanał w kości skroniowej. W piśmiennictwie można natrafić również na teorie sugerujące związek porażenia Bella z infekcją wirusem opryszczki, ale nie znalazły one do tej pory jednoznacznego potwierdzenia. Niekiedy do obwodowego porażenia nerwu VII może dojść w przebiegu zapalenia ucha środkowego – w tych przypadkach pacjenci zgłaszają dodatkowo dolegliwości bólowe w uchu po stronie uszkodzenia, osłabienie słuchu, czy wyciek płynnej treści z ucha. Rzadsze przyczyny to: półpasiec uszny (zespół Ramsaya-Hunta), neuroborelioza, stwardnienie rozsiane, choroby metaboliczne (cukrzyca, niedoczynność tarczycy), sarkoidoza (zespół Heerfordta), zespół Guillaina-Barrego, kiła, zespół Melkerssona-Rosenthala (nawracające porażenie Bella, obrzęk wargi górnej, pofałdowany język), zespół Moebiusa (zespół wad wrodzonych), guzy kąta mostowo-móżdżkowego, chłoniaki, białaczki, udar niedokrwienny pnia mózgu (zespół naprzemienny Millarda-Gublera, tj. obwodowe porażenie nerwu twarzowego i niedowład kończyn po stronie przeciwnej).
Diagnostyka różnicowa
Podstawą diagnostyki różnicowej jest wykluczenie ośrodkowego uszkodzenia nerwu twarzowego, które jest zdecydowanie bardziej niepokojącym objawem klinicznym wiążącym się często z bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia pacjenta. Dokładnie zebrany wywiad lekarski jest podstawą prawidłowej diagnozy. Badania laboratoryjne oraz obrazowe pozwalają wykluczyć rzadsze przyczyny obwodowego porażenia nerwu VII. Wskazana jest konsultacja neurologiczna oraz laryngologiczna. W rzadkich przypadkach może dochodzić do obustronnego obwodowego porażenia nerwów twarzowych, wówczas należy rozważyć poszerzenie diagnostyki w warunkach szpitalnych.
Leczenie
Idiopatyczne obwodowe porażenie nerwu twarzowego ma najczęściej łagodny przebieg i w większości przypadków ustępuje bez trwałych deficytów w ciągu 3 miesięcy (często nawet bez zastosowanego leczenia). Leczenie farmakologiczne polega na przyjmowaniu glikokortykosteroidów i jest najbardziej efektywne, gdy zostanie rozpoczęte przed upływem 72 godzin od początku wystąpienia objawów. Kluczową rolę w powrocie do zdrowia pełni rehabilitacja mięśni mimicznych twarzy, która zapobiega zanikowi mięśni do czasu ich reinerwacji.
W Internecie można znaleźć wiele filmów instruktażowych oraz materiałów edukacyjnych z ćwiczeniami, które pacjent może wykonywać samodzielnie w domu. Istnieje również szeroka gama zabiegów fizjoterapeutycznych wspomagających rekonwalescencję. W przypadku niedomykalności szpary powiekowej należy zabezpieczyć gałkę oczną przed wysychaniem – zaleca się stosowanie kropli nawilżających oraz stosowanie wilgotnej komory na noc. Rzadkim powikłaniem porażenia Bella, wynikającym z wadliwej regeneracji włókien nerwowych nerwu VII, jest tzw. zespół krokodylich łez, polegający na odruchowym łzawieniu się oka (po stronie uszkodzonego nerwu) podczas spożywania posiłków (włókna przywspółczulne pierwotnie unerwiające śliniankę w wyniku nieprawidłowej regeneracji nerwu twarzowego trafiają do gruczołu łzowego – stąd przy spożywaniu pokarmu bodziec stymulujący wydzielanie śliny równocześnie pobudza wydzielanie łez).
Informacja / rejestracja:
17 86 66 700 lub 17 86 69 900
Rudna Mała 600, 36-060 Głogów Młp.,
