Palec młotkowaty (palec szponiasty) to deformacja palca polegająca na jego szponiastym zakrzywieniu. W przebiegu schorzenia dochodzi do zgięcia grzbietowego (do góry) w obrębie stawu śródstopno-palcowego oraz do podeszwowego zgięcia (do dołu) w obrębie stawu międzypaliczkowego bliższego (tzw. staw PIP). Najczęściej deformacja ta dotyczy drugiego i trzeciego palca, rzadziej czwartego, sporadycznie piątego.
Początkowo palce młotkowate mają zachowaną ruchomość (manualnie da się palec wyprostować) i wada może być skorygowana prostymi metodami – tzw. deformacja korektywna (miękka), ale jeśli pozostanie nieleczona, może się utrwalić i wymagać interwencji chirurgicznej – tzw. deformacja niekorektywna (sztywna).
U podłoża tego schorzenia leży zaburzenie równowagi mięśniowej pomiędzy tzw. mięśniami krótkimi i długimi, zginaczami i prostownikami palca. Raz zapoczątkowane zniekształcenie typu palec młotkowaty ma tendencję do dalszego pogłębiania.
Przyczyny
Palce młotkowate pojawiają się zazwyczaj u osób, które noszą obuwie o niewłaściwym fasonie czy rozmiarze. Zbyt ciasne lub za krótkie buty powodują ucisk kości palców stóp. Równie często występują u osób, które niewłaściwie stawiają stopę na podłożu, przenosząc ciężar ciała na przednią część stopy (czyli u kobiet, które noszą buty na wysokim obcasie) – nieprawidłowa motoryka chodu. Tworzeniu się palców młotkowatych sprzyja tzw. grecka budowa stopy, gdzie palec II jest najdłuższy, oraz rozwój halluksów, które wpływają na złe ułożenie palców – spychanie palca przez paluch powoduje zaburzenia równowagi mięśniowej. Duży palec przesuwa się w miejsce palca sąsiadującego, tym samym zmuszając go do wygięcia. Przyczyną schorzenia mogą być także wady anatomiczne, zaburzenia neurologiczne – stan po udarze mózgowym, niedowłady i porażenia w obrębie kończyny oraz przebyte urazy. Dolegliwość może być także skutkiem uszkodzenia stawów w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby Charcota-Marie-Tootha (CMT) lub cukrzycy. Warto wiedzieć, że powstawaniu zniekształcenia palców sprzyja nadwaga.
Objawy
Niewielka deformacja może nie powodować żadnych do-
legliwości bólowych. Przy większej deformacji można zaobserwować niepokojące zmiany w wyglądzie palców stóp. Dolegliwości bólowe lokalizują się najczęściej w trzech miejscach:
• na grzbietowej stronie stawu międzypaliczkowego z powodu obcierania tego miejsca przez obuwie – może dochodzić do zaczerwienienia i obrzęku skóry i tkanki podskórnej, a nawet do powstawania głębokich obtarć ze stanem ropnym (zniekształceniu temu często towarzyszy nakładanie się palców)
• na czubku palca z powodu uderzania tym miejscem o podłoże
• pod głowami kości śródstopia (metatarsalgia) – palec młotkowaty powoduje dociskanie głowy kości śródstopia do podłoża i powstawanie w tym miejscu bólu wskutek przeciążenia.
Nagniotek (lub modzel) może powstać również tam, gdzie palec łączy się ze stopą. W związku z tym przy próbie ruchu pojawia się ból, który może promieniować nawet do śródstopia i skutecznie ograniczać ruch.
Wszystkie wymienione objawy są uciążliwe dla chorego i uniemożliwiają noszenie krytego obuwia. Dodatkowo zwiększa się prawdopodobieństwo wrastania paznokcia w palcach stóp, w których występuje deformacja.
Rozpoznanie
Może być postawione na podstawie samego obrazu klinicznego. Badanie fizykalne ocenia także obecność metatarsalgii. Obraz RTG jest pomocny celem wykluczenia zmian kostnych w stawach palca. W Szpitalu im. Św. Rodziny jest również możliwość wykonania badania radiologicznego stóp pod naturalnym obciążeniem (w pozycji stojącej) w projekcjach trójwymiarowych (badanie RTG 3D). Ta innowacyjna technika obrazowania dostarcza dodatkowych danych, zwiększa dokładność diagnozy i planowania zabiegu, oszczędza bólu pacjentom i przyspiesza badanie.
Leczenie
Jeżeli główną dolegliwością jest ból, leczenie można rozpocząć od fizykoterapii oraz wkładek korekcyjnych. Jeśli palce na siebie nachodzą, można wykorzystać kliny międzypalcowe, które je rozdzielą i spowodują, że nie będą się o siebie ocierały, oraz taping palca. Niestety, w większości przypadków chorzy, którzy trafiają do lekarza, mają znaczne deformacje i dolegliwości od wielu lat. W takim przypadku konieczna jest operacja.
W zależności od charakteru zniekształcenia – deformacja korektywna, miękka czy utrwalona, sztywna – stosowane są różne metody operacyjne.
W przypadku występowania deformacji korektywnej czasami wystarczający jest zabieg na tkankach miękkich polegający na wydłużeniu lub przecięciu odpowiednich ścięgien. W większości przypadków konieczny jednak jest zabieg obejmujący również tkankę kostną. Najczęściej jest to artrodeza, czyli usztywnienie stawu międzypaliczkowego bliższego. Jeśli deformacja dotyczy kilku palców lub towarzyszy innym deformacjom w obrębie stopy, stosuje się jednoczasowe leczenie operacyjne.
W trakcie operacji lekarz przecina skórę oraz głębiej położone tkanki miękkie i wycina zajętą procesem chorobowym tkankę kostną sąsiadujących paliczków palca. Następnie w miejsce usuniętej tkanki kostnej zostaje wprowadzony implant. Najczęściej jest to implant ze stopu niklu z tytanem, który zmienia swój kształt pod wpływem temperatury i łączy fragmenty kostne.
W zależności od rodzaju zabiegu, rehabilitacja trwa od 1,5 do 3 miesięcy. Pacjent może zacząć chodzić w obuwiu odciążającym już od pierwszego dnia po zabiegu.
Po operacji lekarz może zalecić noszenie wkładek profilaktyczno-ortopedycznych lub ortez, takich jak: podkładki żelowe pod przodostopie, osłonki na palce, wałek podpalcowy. Korzystne są także ćwiczenia rozciągające palców.
Niezoperowany palec może doprowadzić do wrastania paznokcia, powstawania modzeli, pęcherzy, odcisków oraz bólu przodostopia. Jednak najgroźniejszymi powikłaniami schorzenia mogą być podwichnięcie, a później zwichnięcia stawu śródstopno-palcowego oraz postępujące zmiany zwyrodnieniowe w stawach stopy, a w końcu w stawach całej nogi.
Profilaktyka
W profilaktyce wystąpienia deformacji należy szczególną uwagę zwrócić na prawidłowo dobrane obuwie. Takie obuwie powinno mieć szerokie noski, nie spychające palców oraz powinno być przynajmniej 0,5 cm dłuższe od najdłuższego palca stopy. Najlepiej, aby miało grubą i miękką podeszwę, a obcas nie wyższy niż 3 cm.
Profilaktyka wystąpienia deformacji obejmuje również leczenie operacyjne palucha koślawego w odpowiednim momencie, tak aby nie dopuścić do powstania początków choroby.
Leczenie palca młotkowatego zależy od stopnia deformacji oraz dolegliwości bólowych. W przypadku niewielkiej deformacji i niewielkich dolegliwości należy używać wygodnego i miękkiego obuwia niepowodującego ucisku na zdeformowany palec. Można również próbować zastosować specjalne silikonowe nakładki na palec, chroniące go przed konfliktowaniem z obuwiem. W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne oraz rehabilitacja.
Skontaktuj się z nami i zapoznaj się z naszą ofertą
Informacja / rejestracja:
17 86 66 700 lub 17 86 69 900
Rudna Mała 600, 36-060 Głogów Młp., www.klinika-rzeszow.pl
