Alina Bosak
Dodano: 04-08-2016
Fot. Fundacja Imago Mundi
Przed wojną w Dębicy prowadziła zakład fotograficzny niezwykła artystka – Stefania Gurdowa z Czernych. Wyjątkowa i wybitna. Pozostałe po niej archiwum wyrzucono na śmietnik! Dopiero w 1997 roku odkryto zbiór płyt fotograficznych na strychu jednej z dębickich kamienic. Dziś wykonanymi przez Gurdową portretami zachwyca się cały świat. Będzie je też można zobaczyć w Galerii Nierzeczywistej w Rzeszowie.
Biografia Stefanii Gurdowej i wydobywanie jej zdjęć z zapomnienia to historia niezwykła i ciekawa. Wybitna polska fotografka związana była z Podkarpaciem przez kilkanaście lat i można stwierdzić, że to właśnie dzięki Podkarpaciu jej dorobek ocalał, chociaż nie tu się urodziła i nie tu przechowywane są dziś jej prace.
Stefania Gurdowa z Czernych przyszła na świat w Bochnii, w Wigilię roku 1888. W rodzinie nie brakowało artystycznych talentów i pasji – jej ojciec był kapelmistrzem orkiestry, a Stefania potrafiła grać na cytrze. Jednak serce skradła jej fotografia, którą interesowała się od najmłodszych lat. Pierwsze nauki pobierała u bocheńskiego fotografa – Władysława Gargula, a potem kształciła się w tym kierunku we Lwowie, gdzie trafiła za sprawą małżeństwa z Kazimierzem Gurdą. Małżeństwo nie było udane i mimo narodzin w 1917 roku córki Zofii, zakończyło się rozwodem. Właśnie po rozstaniu z mężem, Stefania Gurdowa przeniosła się wraz z dzieckiem do Dębicy i w wybudowanej wspólnie z adwokatem Hoszardem przy ul. Słowackiego kamienicy otworzyła w 1923 roku zakład fotograficzny. Działał on w tym mieście przez 14 lat, miał filie w Mielcu i Ropczycach. W czasach, kiedy kobiety dopiero musiały walczyć o swoje prawa i samodzielność, ona realizowała w pracy swoją pasję i sama zarabiała na utrzymanie. Jej zakład musiał cieszyć się dobrą sławą, skoro posiadał filie, a klientów nigdy jej nie brakowało.
Tuż przed wojną znów spakowała walizki i przeniosła się na Śląsk. Jej dwa fotograficzne zakłady przepadły w wojenne pożodze i nigdy ich już nie odzyskała. Pracowała w spółdzielni fotograficznej w Łodygowicach koło Żywca i tam zmarła w 1968 roku. Całe archiwum fotograficzne, jakie tam po niej zostało, wyrzucono na śmietnik i pewnie nikt by już dziś o Gurdowej nie pamiętał, gdyby nie odkrycie, jakiego dokonano w 1997 roku w Dębicy.
Małżeństwo Gorzyników, remontując kamienicę, w której kiedyś mieścił się zakład fotograficzny Gurdowej, odkryło na strychu zbiór 1200 szklanych płyt fotograficznych z portretami różnych osób, najpewniej klientów zakładu fotograficznego. Znalezisko trafiło do galerii miejskiej w Dębicy i tu przechowywane było przez całą dekadę, do czasu aż zainteresował się nim Andrzej Kramarz, pochodzący z Dębicy krakowski fotograf i założyciel Fundacji Imago Mundi. Wypożyczył on negatywy i przygotował wystawę w Krakowie. A kiedy się zakończyła oświadczył, że zbioru nie odda. Chociaż dyrektor dębickiej galerii protestował, zbiór pozostał w rękach Fundacji, ponieważ Andrzeja Kramarza poparli znalazcy negatywów z Dębicy oraz mieszkająca we Francji rodzina Stefanii Gurdowej. Ich zdaniem dzieło fotografki dzięki krakowskiej fundacji zostało przypomniane i wydobyte z ukrycia. Rzeczywiście, Fundacja sprawiła, że negatywy poddano konserwacji, a fotografie przedstawiono na wielu wystawach, które okazały się sukcesem, a nazwisko Gurdowej wreszcie trafiło do indeksów najwybitniejszych polskich fotografów.
Określenie Stefanii Gurdowej mianem artystka jest jak najbardziej uprawnione – uwiecznieni przez nią na płytach fotograficznych ludzie – to niezwykła galeria galicyjskich postaci, ale i studium charakterów. Gurdowa balansując między bielą i czernią, światłem i cieniem budowała wyraziste portrety. Jej modele nie przypominają papierowych postaci, ale ludzi, z których każdy ma w układzie ust, spojrzeniu oczu i cieniach na skroni ukrytą własną historię i opowieść. Być może równie fascynującą, jak ta która należy do ich portrecistki.
KOMENTARZE
Konferencja na rzecz rozwoju powiatu dębickiego
Ponad stu przedsiębiorców z powiatu dębickiego, wzięło...
Orkiestra Owsiaka gra dla najmłodszych i najstarszych
To XXI finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej...
Pendereccy laureatami nagrody specjalnej Paszportów "Polityki"
Pochodzący z Dębicy kompozytor...
Interaktywnie o zmysłach w Dębicy
Jak działają nasze zmysły? Czym różni się mono od stereo? Czy można oszukać zmysły? Między innymi na te pytanie można znaleźć odpowiedź na wystawie "Świat zmysłów" prezentowanej w Galerii Miejskiego Ośrodka Kultury...
Dębickie Opony w setce najlepiej rozwijających się spółek
Firma Oponiarska Dębica S.A. znalazła się na 54. miejscu rankingu 100 najszybciej rozwijających się spółek giełdowych magazynu ekonomicznego "Forbes". Spółka wyprzedziła...
Szalona Zośka Komedowa pamiętana w Bieszczadach
Crazy Girl - Zośka Komedowa - Trzcińska, żona i muza...
Kowale z Kuźni Skarbów, czyli w raju Agnieszki i Filipa Pasków
Do Kuźni Skarbów łatwo trafić. Wystarczy przejechać przez tory w Mokrem pod Sanokiem i wypatrywać szyldu ze strzałką. Potem kawałek wiejskiej drogi pod górkę i...
Smaki Podkarpacia. Suszone owoce i herbatki z Handzlówki
Moda na naturalne, zdrowe produkty wcześniej czy później musiała przyjść, a moda na zachodnie, ale przetworzone - w końcu minąć. Zwłaszcza na wyroby produkowane na Podkarpaciu...
77. rocznica rzezi wołyńskiej. Czego nie wiemy? Co ustalono?
Z Tomaszem Berezą, historykiem z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, rozmawia Alina Bosak
Joel Russ ze Strzyżowa. Człowiek, który rozsławił bajgle w Nowym Jorku
Sklep Russ&Daughters przy 179 East Houston Street to modny nowojorski adres. Można tu kupić najpyszniejsze bajgle w mieście. Prawie zawsze jest tu...
Nowy dyrektor w Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej
Muzeum Polaków Ratujących Żydów w Markowej ma nowego dyrektora – pełniącym obowiązki został Waldemar Rataj, prawnik, politolog specjalizujący się w zarządzaniu strategicznym...
Po Paryżu nasz azyl znaleźliśmy w Przemyślu
Z Grażyną Gawrońską-Kasse, malarką i konserwatorką dzieł sztuki, oraz Philippem Methiazem, antykwariuszem, wiceprezesem Narodowego Stowarzyszenia Handlu Antykami oraz Galerii Sztuki Współczesnej i Najnowszej...
Z Lutkiem Pińczukiem o tamtych Bieszczadach w Kremenarosie
Tyle razy tyle osób biesiadowało z Lutkiem Pińczukiem i Dorotką Nowosielską w legendarnej "Chatce Puchatka" na Połoninie Wetlińskiej, a w sobotę wszyscy zjawili się w barze "Pulpit"...
Polska musi mieć elitę menedżerów, inaczej będzie nią rządził obcy kapitał
Alina Bosak: Wybuch epidemii to był moment, kiedy wiele krajów zastanawiało się nad wyborem strategii – izolacja i ochrona przed...
